Ο Σύλλογος
Η κοινωνική και οικονομική ζωή στην Κάτω Παναγιά της Ερυθραίας Μικράς Ασίας σταμάτησε οριστικά στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1922, όταν τα κεμαλικά στρατεύματα εισέβαλαν στην κοινότητα, σφάζοντας και βιαιοπραγώντας σε βάρος του άμαχου πληθυσμού.
Οι Κατωπαναγιούσηδες, υπό την πίεση των εξελίξεων, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν οριστικά την πατρογονική τους εστία. Πολλοί από αυτούς παρέμειναν στην κοντινή Χίο, κάποιοι άλλοι εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα και τον Πειραιά, ενώ μια τρίτη πληθυσμιακή ομάδα δημιούργησε την κοινότητα Κάτω Παναγιάς στην Κυλλήνη Ηλείας.
Όσοι διέμειναν στην πρωτεύουσα ανέλαβαν να ιδρύσουν το 1933 σύλλογο, με σκοπό τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης, την αλληλεγγύη των μελών του και την προάσπιση των συμφερόντων τους. Ο σύλλογος ονομάστηκε αρχικά «Προοδευτικός και Φιλανθρωπικός Σύλλογος Κάτω Παναγιάς». Το 1954, με τροποποίηση του καταστατικού, απέκτησε την επωνυμία «Ένωση των Απανταχού Εκ Κάτω Παναγιάς Μικράς Ασίας Καταγομένων». Σήμερα πλέον έχει ονομαστεί σε «Ένωση Κάτω Παναγιάς Μικράς Ασίας» και είναι ιδρυτικό Μέλος της Ομοσπονδίας Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος (ΟΠΣΕ).
Η συγκεκριμένη συσσωμάτωση μπόρεσε με τη δημόσια παρουσία της και τη συλλογική της δράση να διατηρηθεί -με μικρά μόνο διαλείμματα αδρανείας- έως και σήμερα, συμβάλλοντας στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης στις νεότερες γενεές
Δραστηριότητες
- Διατήρηση των ιστορικών ιδιόκτητων γραφείων της Ενωσης στο κέντρο της Αθήνας και του Λαογραφικού Μουσείου με τα κειμήλια της Κάτω Παναγιάς Μικράς Ασίας.
- Ανάπτυξη του Σωματείου, επικοινωνία με τους απογόνους σε Ελλάδα και Ομογένεια
- Συλλογή οικογενειακού υλικού (μαρτυρίες-γενεαλογικά-κειμήλια)
- Ερευνα & Συλλογή ιστορικού υλικού- δημιουργία ψηφιακού αρχείου
- Εκδηλώσεις το 2022 έτος συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Εκδόσεις
Το Δελτίο της Κάτω Παναγιάς είναι σπάνιος δερματόδετος τόμος με την κωδικοποίηση της Συλλογικής δράσης των Κατωπαναγιούσηδων στην Αθήνα, την Κυλλήνη, τη Χίο και την Ταγκανίκα (σημερινή Τανζανία) από το 1956-1965.
Το βιβλίο του Χωριού μας, έκδοση της Ενωσης το 1958, περιλαμβάνει διηγήματα και χρονογραφήματα από την αξέχαστη πατρίδα της Ιωνίας, των Περικλή Παπαχατζιδάκη, Δημητρίου Κλειδά, της Σοφίας Σπανούδη, του Νίκου Δ.Τζιώτη, του Γιάννη Δ.Κωστιδάκη, της Μαρίας Σιδέρη, του Κώστα Π. Παναγιωτάκη, κληρονομιά στις νεότερες γενιές Κατωπαναγιούσηδων.
Λαογραφικό Μουσείο
Το μουσείο των ενθυμίων της Κάτω Παναγιάς στην οδό Βερανζέρου περιλαμβάνει:
Υφαντά, κεντήματα, χειροτεχνήματα, παλιά έγγραφα της δημογεροντίας, φωτογραφίες, οικογενεικά κειμήλια καθώς και πρωτόγονα αντικείμενα που εξυπηρετούσαν την τότε ζωή. Το παλαιότατο μαγγανάκι εκκοκισμού του βαμβακιού, η πινακωτή σκαλισμένη σε κορμό δέντρου για τη μεταφορά ψωμιών στο φούρνο, γεωργικά εργαλεία όπως το τσατάλι, το δρεπάνι και άλλα αντικείμενα.